«Früher hat man Türkistan «Turan» genannt…»
«Früher hat man Türkistan «Turan» genannt…»
Interview mit dem Autor und Moderator der Fernsehsendung «Türik Danalary» («Türkische Weisen»), dem bekannten Fernsehjournalisten Shumasch Kenebai (Kökböri) (далее…)
Мен де, бір мөлдір тамшымын…
Өмірдің тәттісінен гөрі ащысын көбірек татып жүрген адамдар қаншама. Өз бетінше бір нәрсе істей қояйын десе мүмкіндігі шектеулі.
Ұлт боламын десең бесігіңді түзе.
Қызылордадағы Шалқия ауылында 86 құлағы естімейтін мүгедек бала бар.
Адамзаттың қолынан құртылып бара жатқан эколгияның және дәрігерлердің білместігінің әсерінен дүниеге кемтар, мүгедек балалардың келуі жиелеп кетті. Бұл ащы да болса шындық. Мемлекеттің байлығы — дені сау ұрпақ. Дүние жүзінде 5 жылдың ішінде 500 млн. адамның құлағы естімейтіндігі анықталған екен. Алайда, тағдырдан таршылық көрген, мүмкіндігі шектеулі жандардың бүгінгі өмірі қандай? Қазақстан қоқыс алаңымен мүгедектердің орталығы болып бар жатқандай. Осы сұрақ мазалаған мен, «Үміт саңырау, мүгедек балаларды қолдау» орталығының төрайымы Аманбике Ерғалиеваны сөзге тартқан болатынмын.
Аманбике апай бірінші сұрағымды осы орталықтан бастасақ және мүмкінлігі шектеулі балалар жайында айтып өтсеңіз?
Біздің ұйым 1997 жылы құрылды. Ең алғаш қазақстанда құлағы естімейтін саңырау балалар қайдан пайда болады, ненің салдарынан көбейіп жатыр соны білейін деп құрған болатынмын. Өзімнің балам саңырау болғандықтан басқа ата-аналардың көкейінде осы сұрақ мазалап жүргендіктен 1999 жылдың аяғында кішкентай «Глухато и общение» деген кітапша шығардық. 1999 жылдары құлағы естімейтін «Мүгедектік жәрдем ақы алатын адамдардың саны 55 мыңнан астам болатын. 2005жылы «Қол қимыл әлемі»-деген ым тілінің сөздігін шығардық. Сол кезде құлағы естімейтін мүгедектердің саны 155 мыңнан асып кетіпті. 5-6 жылдың ішінде құлағы естімейтін мүгедектердің саны үш есеге көбейген… Құлағы естімейтін мүгедектердің саны артып келеді. Бұл экалогияның және дәрігерлердің білместігінің арқасында болып отыр. Қазіргі таңда туылып жатқан сәбилерде ғылыми түрде білінбейтін аурулар жиелеп кетті. Бұл экологияның әсерінен. Соның ішінде құлағы естімейтін адамдар көп. Оның үстіне біздің ауамыз лас. Машинадан шығатын жаман жағымсыз иістер жүкті әйелдерге өз әсерін тигізбей қоймайды. Олардың ауыр металл қалдықтары қан қысымының төмен (внутренный церепной добления) болып туылып жатады. Ол ауруды жазамыз деп түрлі дәрі-дәрмектерді қолданады. Оның ішінде митцилывый группаға пенцелин, ампетцелин және гентаметцин т.б. қолданылады да баланың есту қабілетін өлтіріп тастайды. Қазақстанда 2005-2006 жылы Үкімет тарапынан баланың құлағына есту қабілетін жоғарлату үшін 30 мың АҚШ доллорына арнайы чип орнату белең алып кетті.
Мерекелерынызбен
Кымбатты сулу кыз келыншектер ардакты аналар мерекелерыныз кутты болсын Алла тагалам ар кашанда бак береке, молшылык сыйласын. Ардайым кулып жадырап журеыныздер
«Таным» пікір сайыс клубы
«Таным» пікір сайыс клубы әр аптаның жұма күні болады. Сіздерді осы сайысқа қатысуға шақырамыз. Жастарымыз белсене араласса дейміз.
Ескерілмеген Мадина Шоқай
Жалғасы. Басы алдыңғы бетте.
1932 жыл—ашаршылық басталатын жыл. Көктөбеде әкеміздің жеңгесі бар болатын, біз сол жаққа кеттік. Сөйтіп жүргенде әкеміз отырған пойызға жеңгеміз бізді де іліктіріп салып жіберді. Сол кезде Өзбекстаннан бірақ шығыппыз. Біраз жыл біз сонда тұрдық . Ол кезде бала едік, хат танымаймыз. Әкеміз оқшау жерде отырып хат оқитын. Сол хаттан кейін Қоқанға барып келетін.Сонда Қоқан арқылы өзбектерден хат әкеледі екен. Хатты оқып отырып жылап отыратын. Әкемнен неге жылайтынын сұраған кезде: «Е,е балам, ойыныңды ойнай бер, не қыласың?»-дейтін. Сонда бізге кесірі тиіп кетпесін -дейді екен ғой.
Әкем, 1934-1935 жылдары Мұстафамен хат арқылы хабарласып тұратын. Әкем ол кезде түйе бағып жүрген түйекеш еді.1936 жылы сәуір айында қызым мен баламды оқытпасам болмайды,-деп Өзбекстаннан Қызылордаға қайта көшіп келдік. Келсек, «Мұстафа Шоқайдың тамырына балта шабу керек»-деп радиодан хабарлап, газеттерде жазып жатыр екен.
Әкем оқыған, сауатты адам еді. Бір –екі жыл селсовет(қазіргі әкім) болған екен. Бірақ біз оны білмейміз. Әкемнің туыстары; «көш қайда көшсең де қызды да балаңды оқытпай ақ қой кет.
Қызылордадан көш, оқымаса да бір күндерін көрер өзің аман бол»,-деді. Енді көшсек қайда барамыз,-деп әкеміз оған көнбеді.Қайда барсамда осы ұл-қыздарым оқысын деп Қызылордада қалдық. Есейгенімде інім Мадияр екеуіміз бірге оқыдық. Біз екінші 2- сыныпты бітірген 1937жылы 10 тамызда әкемізді әкетіп қалды. Әкемді алып кетерден екі-үш күн бұрын Мұстафадан келген барлық хаттар, суреттер мен оқитын оқулықтардың барлығын түйіншекке түйіп жартысын жандырып,қалғанын ұзаққа алып барып топыраққа көміп тастаған болатын. Қай жерге көміп тастағанын да білмейміз. Сол уақытта көзкөргендер, бүгін жоқ.
Туған жерімнің оң баурайына барып көміп тастаған болса керек. Ол кезде бізді білмесін деген ғой. Әкемді алып кетер алдында біз үйде түстігімізді ішіп отырған болатынбыз. Оқшау жерде екі атты кісі келе жатқанын әкем көріп, анама қазір аналар мені алып кетеді, артымнан шулап жылап қалма, балаларға жақсы қара. Амандық болса келермін. Артымнан түрмеге іздеп келуші болмаңдар. Келсеңдер халық жауының әйелі деп сені де қоса қамап тастайды, сонда балаларға кім қарайды,–– деп әкем жаңағы келген адамдарға ілесіп кетті. Әкемді көрген соңғы күн сол болатын.
Туған –– туыстарымыздың бәрі бізден безді. Көшеде кетіп бара жатсақ «Халық жауының балалары келе жатыр қашыңдар»––дейтін. Қасымызға жолап кетсе қырсыққа ұшыраймыз деп ойлайтын. Түсінігі бар ағайындар үйге келіп,жағдайымызды сұрап, анша –мұнша тәттілерін әкелетін. Шешемізді колхозға жұмысқа алмады. Еден жуушы болып істеді.
Шешемнің аты өзінде заты менде болды, неге десеңіз шешемнің денсаулығы жоқ кісі еді. Інім екеуміз шешемізге еден жуып, отын жаруға көмектесетінбіз. Сөйтіп үш жыл еден жуушы болып істедік. Содан кейін барып колкозға жұмысқа кірдік. Ағайындардың беттері енді ғана бізге қарап,іштері жылып қалды. Бізді қырманның басына алып барып жүрді, сонымен күнімізді көрдік. Шешем бір қыз босанып, атын Әмина қойды. Сауатымды ары қарай жалғастырып аша алмадым. Соғыстың басталып кеткен кезі болатын. Қара жұмыс істедік.
Мадияр оқуын жалғастырып, Қызылордада мұғалімдік қысқа курсты бітіріп алды. Қызылордада мұғалім, Пионер важатый болып еді, Інімді Нұртазаев деп еш жерге сыйдырмады. Партияға да жүгірді еш нәтиже шықпағаннан кейін. Басқа облысқа барсақ, құлағымыз тынышталар, кімнің баласы екенімізді білмейді,––дегеннен кейін Мақтаарал ауданына көшіп келдік.
Елеусіз ғана күй кешкен Мәдина Шоқай хақында
Мен 11-сыныпта оқитынмын. Әрбір түлек шама-шарқылары келгенше, өз таңдаған мамандықтары бойынша іс-тәжірибеден өтуге тырысатын. Менің таңдаған мамандығым журналистика болғаннан кейін ауданымыздағы «Шымкент-Санұр»телеарнасына барып іс-тәжірибеден өттім. Түсіру алаңына барып келгеннен кейін, күнделікті кешкі жаңалыққа дайындалатынбыз. Жарты сағат көлемінде «құттықтау» айдары да болатын. Сонда бір жас келіншек телеарнаға кіріп келіп өзінің апасын құттықтау үшін арнайы қағазды толтырып кетті. Кейіннен қағазға мұқият қарап отырсам «Мәдина Шоқай Нұртазақызын 84 жасқа толған туған күнімен құттықтаймыз»,-деп жазыпты. Өзім тарихты жақсы оқығаннан кейін бұл есімдер маған таныс сияқты, әлде шатастым ба екен деп ойладым. Кейіннен «Мадина апа деген кім? Мұстафа Шоқайдың туысы емес пе?»- деп редакторымнан сұрағанымда:- ия, соның жалғыз қалған ұрпағы дегенде, Мадина апаның мекен- жайын берулерін өтіндім. Жолым түсіп Мадина апаны арнайы іздеп барғанымда апа мені ашық жарқын күтіп алып бастан өткен қиыншылықтарын күрсіне, көзіне жас ала отырып ой бөлісті.
Қазақ блогшыларының кездесуі
сәлем, әлем! Біз қазір Қазақ блогшыларының кездесуінде отырмыз.
Ulbolsyn's Weblog 